مدیریت سوالاتی که موقع سخنرانی از شما پرسیده می شود
یکی از نکات مهمی که در سخنرانی ها باید به شدت مواظب آن بود، نیافتادن در تله پرسش های پیش بینی نشده و تحت کنترل پرسشگر قرار گرفتن است. حتی اگر سخنرانی شما عالی باشد، ضعف شما در مدیریت سوالات و جواب هایی که می دهید، می تواند برداشت مخاطبین نسبت به شما و موضوع سخنرانی را کلاً دگرگون سازد.
بالعکس حتی اگر سخنرانی شما ضعیف هم برگزار شود، باز هم یک جلسه پرسش و پاسخ قوی بعد از سخنرانی می تواند ضعف های آن را بپوشاند و جبران کند. در این خصوص باید سخنران حواسش جمع باشد که مبادا کنترل سخنرانی را از دست بدهد و یک سوال کننده به جای او برای جمع سخنرانی کند و پیام ها و ایده های خود را به گوش حضار برساند
اگر مخاطب سوالی داشته باشد، سخنران چه باید بکند؟
راه حل اول: خیلی ساده سخنران همان ابتدای صحبت اعلام کند که در ابتدای صحبت به سوالات جواب داده می شود
راه حل دوم: و یا بعد از استراحت پایانی کسانی که سوال دارند می توانند بایستند و حضوری سوال خود را بپرسند.
راه حل سوم: و یا سوالات خود را روی کاغذی بنویسند و در انتهای سخنرانی، تحویل سخنران و یا نماینده او دهند.
راه حل چهارم: در حال حاضر که عصر فناوری اینترنت و شبکه های موبایلی است، سخنران می تواند شماره موبایل غیرخصوصی خود را بدهد و مثلا بگوید همین الان در شبکه اجتماعی غیر موبایلی یک گروه مخصوص موضوع سخنرانی ایجاد کرده است که مخاطبان و علاقمندان می توانند در این شبکه پیام های صوتی و تصویری خود را بگذراند و یا اگر سوالشان عمومی نیست برای سخنران به صورت خصوصی پیغام بگذراند و یا ایمیل بفرستند
با کسانی که خیلی سوال میپرسند چه کنیم ؟
اگر در همان جلسه پرسش و پاسخ باز عده ای خواستند کنترل اوضاع را بدست بگیرند باید چه کنیم؟
قانونی بگذارید. مثلاً بگویید هر فرد حق دارد یک سوال طرح کند و اگر فرصت بود می تواند در آخر وقت سوالات بعدی خودش را مطرح کند. اگر دیدید کسی به جای سوال پرسیدن برای خود شروع به مقدمه چینی و صغری و کبری چیدن و خلاصه شروع به سخنرانی برای جمع کرد، صحبتش را قطع کنید و بپرسید: ” شما سؤالی داشتید؟”
یک راه این است که سوالات احتمالی مربوط به موضوع سخنرانی را از قبل پیش بینی کنید. اگر فرصت دارید از دوستان و آشنایان بخواهید سوالات احتمالی را برایتان حدس بزنند. برای هر کدام از این سوالات احتمالی جواب مناسب پیدا کنید. قرار نیست شما همه چیز را بلد باشید اما در حوزه مربوط به موضوع سخنرانی از شما انتظار می رود که حداقل اطلاعات را داشته باشید و یا لااقل رفرنس یا مرجع و منبعی برای جواب را بدانید. البته پاسخ به سوالات دشوار همیشه چالش برانگیز است و یکی از دلایل افراد از سخنرانی همین ترس از ندانستن جواب سؤالات، به خصوص زمانی است که افراد با سطح تحصیلات و اطلاعات بیشتر در جلسه حضور دارند، اما مهمترین چیزی که باید همیشه به خاطر بسپارید این است که مسلط ترین فرد به موضوع سخنرانی همیشه خود شما هستید. چرا که سخنرانی را شما طرح و خلق کرده اید، راه دوم: منابع، کتاب ها، مراجع و همچنین وب سایت هایی که با موضوع سخنرانی مرتبطند را می توانید برای احتیاط روی فلش کپی کرده و یا روی وب سایت و یا وبلاگ اینترنتی قرار دهید و پرسشگران سوالات سخت را برای یافتن جواب به آنجا ارجاع دهید. می توانید از پرسشگر بخواهید که وقتی جواب سوال سخت خود را پیدا کرد به گروهی که روی شبکه های خاص این سخنرانی ایجاد شده مراجعه و برای بقیه ارسال کند و یا به وبلاگ خاصی که روی اینترنت ساخته اید پست کند.
وقتی مخاطب از ما سوالی می پرسد قبل از جواب دادن باید چه نکاتی را رعایت کنیم؟
هر وقت کسی از شما سوالی پرسید، قبل از اینکه بلافاصله جواب دهید، سوال را تکرار کنید. می توانید موقع تکرار، سوال را با موضوع سخنرانی چنان ربط دهید که با جواب هایی که می دانید، قابل پاسخگویی شوند. اما نکته مهم این است که هیچ وقت بلافاصله بدون تکرار سوال توسط خودتان به آن جواب ندهید!
تکرار چند مزیت دارد. یکی اینکه بقیه حاضرین در جلسه هم سوال را می فهمند و در نتیجه ممکن است بین آن ها هم کسی باشد که جواب و یا بخشی از جواب را بداند و همراهی کند.
دوم اینکه خود شما با تکرار سوال متوجه می شوید که واقعاً آن را درست شنیده اید یا خیر!
و سوم اینکه فرصتی پیدا می کنید که در مورد بهترین جواب برای سوال فکر کنید.
سوالات پیچیده مخاطبان را چطور جواب دهیم؟
اگر یکی از مخاطبان سوال سخت و دشوار یا پیچیده مطرح کرد، چطوری جواب آن را حدس بزنم؟
اگر جواب سوالی را نمی دانید، هرگز آن را حدس نزنید. همه انتظار دارند شما منطقی و مستند صحبت کنید. کسی علاقمند به حدس های احتمالی و خیالی شما نیست. بلوف زدن و خالی بستن در سخنرانی بسیار خطرناک است و می تواند برای همیشه اعتبارتان را زیر سوال ببرد. مهم نیست چند نفر حدس های بی اساس شما را باور کنند. فقط کافی است یک نفر متوجه خالی بندی و بی پایه بودن حرف های شما شود و این جاست که به عنوان فردی ناآگاه، رسوا می شوید. بخصوص اینکه از قبل شبکه های موبایلی و گروه های خاص برای ارتباط با مخاطبان ترتیب داده اید. در این صورت به راحتی کل سخنرانی شما زیر سوال می رود. اگر جواب سوالی را نمی دانید اول اعتراف کنید که نمی دانید و بعد بگویید هر سوالی جوابی دارد که همین نزدیکی هاست. سپس به سمت جمع برگردید و از آن ها بپرسید آیا کسی جوابی به نظرش می رسد. اگر کسی پاسخی داد آن را به شکل ساده تر تکرار کنید و پاسخ دهنده را تشویق نمایید. اینترنت وسیله خوبی برای پیدا کردن اطلاعات است. می توانید از مخاطبان بخواهید جواب این سوال را در اینترنت یا سایر منابع در دسترس استفاده کنند و داخل گروه و یا انجمن موبایلی قرار دهند. خوب دقت کنید شما می توانید مانند یک دانشمند برای یافتن جواب سوالی که نمی دانید عمل کنید و هیچ کس شما را به خاطر چنین روشی سرزنش نمی کند. همه می دانند که هیچ فردی وجود ندارد که همه چیز را بداند.
اگر سوالات مخاطبان تمامی نداشت چه کنیم؟
قانون بگذارید! مثلاً بگویید جلسه پرسش و پاسخ نیم ساعت است. دوستان می توانند سوالات خود را مکتوب تحویل دهند یا در شبکه اجتماعی اینترنتی قرار دهند و یا اینکه به آدرس شخصی مجازی ( پی وی واتساپی یا تلگرامی) و یا ایمیل ارسال کنند. منتظر نباشید همه سوالات پرسیده شود و بعد جلسه را تمام کنید. همیشه آخرین سوال را خودتان بپرسید تا به نظر برسد جلسه را قدرتمندانه تمام کرده اید. مثلاً بگویید خوب بود این سوال هم پرسیده می شد! و بعد سوالی که جوابش را خوب بلدید مطرح کنید! اشتباه سخنران های تازه کاری که می گویند فقط یک سوال دیگر وقت داریم را مرتکب نشوید! ممکن است آن سوال سخت باشد و نتوانید جواب دهید و در نتیجه موفق نشوید جلسه پرسش و پاسخ را قدرتمندانه تمام کنید.
اگر سوال مطرح شده توهین آمیز باشد چه عکس العملی نشان بدهیم؟
اگر سوال مطرح شده توهین آمیز باشد چه عکس العملی نشان بدهیم؟
هرچقدر سوال فرد توهین آمیز باشد شما نباید ذرهای کنترل خود را از دست بدهید، باید اینجور مواقع بسیار زیرکانه و با سیاست رفتار کنید بدون اینکه به فرد اهانت کننده چیزی بگویید از خود حاضرین و مسئولین بخواهید فرد اهانت کننده را به بیرون هدایت کنند، مهم این است که در سخت ترین شرایط قدرتمندانه و با غرور برخورد کنید، به محض اینکه اتفاق نامطلوب و غیر منتظره ای در جریان سخنرانی یا جلسه پرسش و پاسخ رخ می دهد، عمده مخاطبین سریعاً به سمت سخنرانی برمیگردند تا واکنش او را ببینند. هرچقدر یک سخنران در مواقع بحرانی، رفتار و هیجانات خود را بیشتر کنترل کند، نزد مخاطبان عزیزتر و محبوب تر و قابل احترام تر می شود
پاسخ سوالات را کامل و مفصل بدهیم یا خلاصه و کوتاه؟
اما پاسخ گفتن هم قاعده دارد، سعی کنید پاسخی که می دهید کوتاه و ساده و مختصر باشد، قرار نیست پاسخ شما به هر سوال به یک سخنرانی جدید تبدیل گردد. به فکر آنهایی هم باشید که علاقهای به سوال مطرح شده ندارند! حاضرین در جلسه معمولاً منتظر شنیدن سوال جدید و یا طرح سوال خود هستند و اصلاً دوست ندارند جواب یک سوال طولانی باشد.
نکته مهم بعدی در پاسخ دهی این است که حتی الامکان جواب ها را به سخنرانی خود ارجاع دهید، مثلاً بگویید:” همانطور که در آن قسمت سخنرانی اشاره کردم …”
حدس سوالاتی که در حین سخنرانی ممکن است از شما پرسیده شود؟
آیا ما باید در کنار طراحی متن سخنرانی، سوالات هم طراحی کنیم؟
البته موقع طراحی متن سخنرانی باید سوالات احتمالی مخاطبین را نیز حدس بزنید و جواب آنها را در سخنرانی ارائه دهید در این صورت در جلسات پرسش و پاسخ می توانید واقعاً عقل کل به نظر آید!
همچنین می توانید در جواب سوالات خودتان را به عنوان مرجع یا رفرنس معرفی کنید به هر حال شما در رابطه با موضوع سخنرانی برای خود یک وزنه مهم محسوب می شوید و اگر در پاسخ به یک سوال از تجربیات قبلی خود نمونه های ذکر کنید مطمئناً احترام و توجه بیشتری را از سوی سوال کننده به سمت خود جلب می کند.
مزیت دیگر هم این است که چون مرجع خودتان هستید سوال کننده خودشیفته زبل می نمی توانند عرض اندام کنند! آنها که در تجربیات شما حضور نداشتند ؟!
اعتراف می کنم که بیش از اندازه از پرسشگر های زبل باید ترسید نکته بعدی در پاسخ‌دهی همین است که خود را علامه دهر و دانای کل ندانید و بگذار سوال کننده سوالش را کامل مطرح کند.
عقل هم حکم می کند وسط سوال نپریم و جواب سوالی که می دانیم را ندهیم چون پرسشگر میتواند زیرکی به خرج دهد و بگوید این سوال من نبود به این ترتیب توی تله می افتیم و مجبوریم دوباره به سوال او دقیقا گوش دهیم خوب این کار را از همان اول انجام دهیم تا عجول به نظر نیایم.
پاسخ گویی سوالات سوال کننده گان در سخنرانی
اگر سوال کننده آمار و اطلاعات و نتایج پژوهشی خودش را اعلام کرد و خواست بر اساس آنها نتیجه گیری کند چه کنیم؟
خیلی ساده و البته با احترام بگویید به آمار و نتایج تحقیقات و نتیجه گیری های او موافق نیستید بعداً در صورت داشتن فرصتی مناسب اطلاعات او را بررسی میکنید. البته قول الکی و بی اساس ندهید. اگر نمیتوانید به سوالات افراد بعداً جواب دهید ، به آنها قول بیخودی ندهید. قول بدهید که از عهده اش برائید.
نکته دیگر در پاسخ به این است که شما تحت بازجویی نیستید و مجبور نیستید که به هم سوالات جواب دهید. اگر نمی خواهید به سوالی جواب دهید سریع و مودبانه بگویید که از جواب دادن به آن معذورم و سراغ سوال بعدی بروید.
قانون پاسخ دادن به سوال مخاطبان در زمان سخنرانی
آیا برای پاسخ دادن به سوال قانون خاصی وجود دارد؟
همانطور که گفتیم پاسخ دادن قواعدی دارد که اگر رعایت کنید میتوانید برای بیشتر سوالات مرتبط با موضوع سخنرانی پاسخ قانع کننده ارائه دهید. یکی دیگر از قواعد پاسخ به این است که نگذارید پرسشگر حرف توی دهن شما بگذارد! یعنی مثلاً بگوید : ” طبق حرف های شما در سخنرانی میتوانیم نتیجه بگیریم که ….. “در اینجور مواقع به محض طرح سوال این شکلی از سوی پرسشگر آن را اصلاح کنید و بگویید منظور من در آن قسمت سخنرانی این بود که ….. وسپس کنترل روند پاسخ را در دست بگیرید.
البته در نظر داشته باشید که در جلسات پاسخ دهی رفتار و حرکات زبان بدن و خلاصه نحوه ارائه جواب شما هم تعیین کننده است مثلاً اگر میبینید فردی واقعاً سوال دارد و محترمانه می پرسد شما هم محترمانه جواب دهید اما اگر کسی گستاخی به خرج می دهد بدون اینکه به او و شخصیت و سوالش حمله کنید محکم و با عزت نفس و متانت جواب دهید اگر کسی دانشجو وار دنبال کسب اطلاعات است شما هم مثل یک معلم با او رفتار کنید مهم این است که محکم و مقتدرانه رفتار کنید.
تکنیک هایی برای مدیریت جلسه پرسش و پاسخ
چه تکنیک هایی برای مدیریت جلسه پرسش و پاسخ وجود دارد؟
سخنرانی با خواندن و کلاس رفتن یاد گرفته نمی شود. برای سخنرانی باید سخنرانی کرد. در واقع تنها راه یاد گرفتن سخنرانی، سخنرانی است . اما با این وجود برای تمرین سخنرانی می توان روی شش تکنیک طلایی روی پاسخ دهی بیشتر کار کرد. این روش ها عبارت اند:
- پل زدن به موضوعی متفاوت هنگام پاسخ دهی به سوالی که دوست نداریم جواب دهیم .
- سوال سازی شرلوک هولمزی و وادارسازی پرسشگر به افشای هدف اصلی اش از سوالی که می پرسند.
- جواب دادن به شکلی که سوال طرح شده در پاسخ داده شده قرار گرفته و اصلاح گردد.
- منحرف کردن سوال به سمت افراد دیگر!
- سوال را به زبان ساده بیان کردن و جواب ساده برای آن ارائه دادن.
- استفاده از سوال پرسشگر علیه خودش!
از این به بعد سعی کنیم در جلسات پرسش و پاسخ بیشتر حضور یابیم و روی استفاده سخنران‌ها ازاین شش تکنیک طلایی بیشتر دقت کنیم !
سوال کننده های غیر عادی
با سوال کننده های غیر عادی چطور برخورد کنیم؟
در واقع مدیریت جلسه پرسش و پاسخ کاری بسیار حساس و انصافاً دشوار است و اغلب باید قلدرانه و قدرتمندانه برخورد کنید. البته نه به آن حد که شنونده را از خود دور سازد. در جلسات پرسش و پاسخ معمولاً مشکلاتی پیش می آید که برای هر کدام از آنها باید راه کار مدیریتی مناسبی در نظر داشت. بعضی از این مشکلات عبارتند از:
- موقعی که سخنران جواب می دهد پرسشگر وسط حرفش می پرد!
- پرسشگر سوال می پرسد که قبلاً در متن سخنرانی توضیح داده اید.
- سوالی که قبلاً پرسیده شده دوباره سوال می شود.
- کسی یک سوال بی ربط می پرسد.
- یک نفر چند سوال را با هم می پرسد!
- یک نفر سوالاتش تمام شدنی نیست و ادامه دار است.
در سخنرانی برای مدیریت این قبیل مشکلات را کارهای خاص خودش را دارد. شما (استاد حلت) اگر بودید با این سوال کننده های غیر عادی چطور برخورد می کردید؟ البته برخوردی که در عین محترمانه و مودبانه بودن، کارساز و موثر باشد؟
الف . به کسی که وسط حرف می پرد را سخنم را قطع میکند، می گذارم حرفش را بزند و بعد میگوینم اجازه دهد حرفم را بزنم و بعد جوابم را کامل می کنم. اگر بازهم وسط حرفم پرید همین رفتار را تکرار می کنم. باز هم تکرار کرد با اجازه از حاضرین و خودش سراغ سوال‌کننده بعدی می روم.
ب. به کسی که سوالش قبلاً در سخنرانی جواب داده شده، می گویم پاسخ این سوال قبلاً داده شده اما اگر دوستان اجازه میدهند اشاره مختصری می کنم و یا او میتواند از بقیه حاضرین جوابش را بپرسد.
ت. به کسی که یک سوال را دوباره می پرسد خلاصه و سریع می گویم که قبلا جواب داده شده و اگر حواسش نبوده بعد از پایان جلسه نزد خودم بیاید تا دوباره جواب را برایش توضیح دهم چون تکرار جواب باعث آزردگی و اتلاف وقت دوستان است.
ث.به او که سوال بی ربط می پرسد هم صریح و روشن میگویم سوالش ربطی به موضوع سخنرانی ندارد. به او فرصت می دهم تا سوالی مرتبط بپرسد. اگر سوالی نداشت به نکته‌ای که فکر میکنم گفتنش ضروری است اشاره میکنم.
ج. به کسی که چند سوال را با هم می پرسد هم می گویم که وقت جلسه کفاف پاسخگویی به همه سوالات را نمی کند. البته اگر سوالاتش به نفع من و انتقال بهتر پیام بود، با اجازه بقیه به تک تک آنها یا هر کدام که صلاح می دانم جواب می دهم.
د.کسی هم که سوال طولانی و ادامه دار می پرسد هم میگویم که سوالش را بهتر از کوتاه و مختصر کند و مستقیم سراغ اصل مطلب برود. اگر لازم بود خودم سعی می کنم سوالش را به شکل ساده و مناسب در آورم و بعد جواب می دهم.
با این روش در واقع شما به طبیعی ترین شکل ممکن عمل کردید و این کاری است که همه سخنرانان حرفه ای انجام میدهند.
ثبات شخصیت سخنران در سخنرانی
آیا سخنران باید در تمام طول جلسه سنگین و متین باشد؟
ثبات شخصیت داشته باشید بعضی سخنرانان اول جلسه خیلی رسمی و شق و رق و سنگین رفتار میکنند و در طول سخنرانی به شوخی و خنده می پردازند و در انتها در جلسه پرسش و پاسخ به خاطر خستگی روی صندلی ولو می شوند. سعی کنید همیشه شخصیت واحدی داشته باشید.
شاید اینکه سخنران مغرور باشد برایتان قابل هضم نیست !
توجه داشته باشید نگفتیم سخنران مغرور باشد . بلکه باید به خودش احترام بگذارد و نسبت به خود اعتماد و اطمینان داشته باشد . سخنران قرار نیست به دیگران فخر بفروشد . اما کسی هم حق ندارد با لقب مغرور بودن او را وادار کند به توانایی ها و قابلیت های خود باور نداشته باشد و برای خود ارزش قائل نشود . متین و مقتدر بودن با مغرور بودن فرق میکند و مردم متفاوت آن را می فهمند .
به نظر می رسد به تمرین زیادی نیاز است است تا بتوان مدیریت جلسه پرسش و پاسخ را از دست نداد!؟
سوالاتی که برای ضایع کردن سخنران می پرسند
با سوالاتی که برای ضایع کردن و تضعیف من پرسیده می شوند چه کنیم؟
خیلی ساده! انواع این۸۸۱۵ سوالات آدم ضایع کن را حدس بزنید و پیشاپیش برایش پاسخ مقابله ای مناسب طرح کنید. انواع سوالات تضعیف‌کننده که ممکن است مطرح شوند عبارتند از:
- سوال تضعیف‌کننده ۱: سوالاتی که شما را وادار میکنند با بلی یا خیر جواب دهید.
یادمان باشد ما در جلسه دادگاه نیستیم که مجبور باشیم فقط با بله یا خیر جواب بگوییم. اصلاً خود را در دام این سوالات نمی اندازیم و اگر لازم است جواب های تفضیلی و تشریحی میدهم.
- سوال تضعیف‌کننده ۲: سوالاتی است که شما مجبوری جواب دهید.
در واقع پرسشگر شما را با این سوال گیر می اندازد و مجبوری جلوی جمع یکی از دو گزینه را انتخاب کنید. بعضی اوقات جواب دادن به هر کدام از گزینه ها، هزینه خودش را دارد. در این مواقع چه میکنید؟
با نقل خاطره ای توضیح می دهم. یک بار قصد استخدام در ادارهای را داشتم. موقع مصاحبه، مسئول گزینش از من پرسید اگر مجبور شوم بین پا برهنه راه رفتن روی برف در زمستان یا با کت و شلوار داخل استخر پریدن یکی را انتخاب کنم چه میکنم؟ من هم جواب دادم: ” آنقدر بی عقل نیستم که خودم را در شرایطی قرار دهم که مجبور به چنین گزینشی شوم!” با این جواب مسئول گزینش ناراحت شد و مرا رد کرد. جواب من در برگه مصاحبه اش نبود! یادمان باشد؛ این همان پاسخ کلاسیکی است که آدمهای زرنگ وقتی مجبور به انتخاب از روی جبر می شوند می دهند.
مثلاً میپرسند طرفدار تیم آبی هستی یا تیم قرمز و من میگویم طرفدار تیم ملی کشورم هستم! در واقع از پاسخ طفره می روم. مجبور نیستم که جواب هر سوالی را بدهم.
- سوال تضعیف‌کننده ۳: طرح سوالات فرضی و« اگر» دار است .
مثلاً برای ضایع کردن شما می گویند اگر همین الان تمام سرمایه خود را از دست دادید چه می کنید؟ شما اگر بودی چه جوابی میدادید؟
می‌گوییم که بهتر است به جای نگران بودن در مورد احتمالات خیالی و فرضی به اموری بپردازیم که واقعی اند. اگر این اتفاقی که گفتید بیفتد در زمان خودش برایش راه حل پیدا می کنم.
سوال تضعیف‌کننده ۴: سوالاتی که شما را وادار به رتبه بندی و امتیاز دهی می کنند.
مثلا می پرسند به نظر شما سه استاد بزرگ موفقیت ایران به ترتیب از نفر اول تا سوم کیست؟ یا میپرسند ده تا شرکت موفق و برتر در ایران را نام ببرید. بدیهی است اگر در دام این سوالات بیفتید، کسانی که در رده های غیر از اول انتخاب می کنید و کسانی که انتخاب نمی کنید از شما ناراحت می شوند. در این مواقع چه میکنید؟
پس چه می کنیم؟ آن عدد مشکل آفرین را از جلوی سوال برمیداریم و می‌گوییم به جای اینکه سه مدیر اول تا سوم را معرفی کنم، تعدادی از مدیران نمونه را به عنوان مثال نام میبرم.
- سوال تضعیف‌کننده ۵: سوالات با فرض نادرست هستند.
مثلا می پرسند آیا شما هنوز سیگار میکشی؟ یا با این ثروت چند میلیاردی، چرا زندگی فقیرانه ای دارید؟ این در حالی است که شما تا به حال در عمرتان لب سیگار نزده اید و ثروت شما نیز معمولی است و به نیم میلیارد هم نمی رسد .
کاملاً مشخص است که پرسشگر یا اطلاعاتش درست نیست یا از کلام ما به عنوان سخنران اشتباه برداشت نموده است. اولین کاری که می کنم فرض غلط را فوراً مشخص و تصحیح می کنم.
- سوال تضعیف‌کننده ۶: طرح سوال در قالب جمله خبری است.
مثلاً می‌گویند: “وقتی همه گوشتخوار هستند دلیلی ندارد ما گیاهخواری را جدی بگیریم!” در این مواقع چه میکنید؟
جمله خبری سوال کننده را به صورت سوال درآورده و بعد جواب مناسب را به آن می دهند. مثلاً میگویم: “حتماً منظور شما این است چه در اجتماعی که اکثر مردم در خوردن گوشت مشکلی نمی‌بینند و تغذیه با گیاه و نخوردن گوش ناقص به نظر می رسد، چرا باید انسان سبک زندگی گیاه خواری را پیشه کند؟” و بعد جواب میدهم: “در جواب باید بگویم که چون میلیاردها نفر در همین دنیا گیاه خوارند و زندگی سالمی دارند و در صد بیماری ها در آنها بسیار کمتر است.”
- سوال تضعیف‌کننده ۷:پرسیدن سوالات چند قسمتی است .
مثلاً می پرسند: اگر رژیم غذایی ات گیاهخواری است، منبع تامین چربی ات چیست؟ از کجا پروتئین بدن ات را تامین می کنی؟ آیا ضعیف نمیشوی؟ در انجام امور روزمره زندگی کم نمیآوری؟”
اینکه سوال نیست. قطار سوال است. دست بنابراین سوال را پخش بخش می کنیم و هر قسمت را به صورت جداگانه جواب میدهیم.
همان گونه که میبینید با این راهکارها شما به خوبی از پس انواع سوالات آدم ضایع کن و تضعیف ساز برمی آیید. پس دیگر نباید از جلسات پرسش و پاسخ، ترس و واهمه داشته باشید
سوالات خصمانه در جلسه سخنرانی
اگر در جلسه سخنرانی و پرسش و پاسخ آدم هایی حضور یافتند که از ته دل دشمن بودند و سوالاتی مطرح کردند که واقعاً خصمانه بود و به قصد اخلال و برهم زدن جلسه مطرح شده بود. با اینها چه کنم؟
گام اول شناسایی این افراد است. البته هر که مخالف شما بود الزاماً دشمن شما نیست. حتی مخالف ها هم میتوانند سوالات منطقی داشته باشد. شاید خیلی از آنها اصلاً قصد مجادله نداشته باشند و فقط می‌خواهند اطلاعاتشان بیشتر شود. از طرف دیگر هر کس که سوال سخت یا کنایه دار پرسید هم الزاماًمخالف شما نیست. شاید یکی از طرفداران شماست که دوست دارد سوالات دشوار بپرسد!
فردی که دشمن است سوالاتش تابلوست. مثلاً جلوی جمع برای اینکه آبرو ببرد می پرسد: آن دفعه که بازداشت شدید و شب در کلانتری خوابیدید دلیلش چه بود؟ حال آنکه شما اصلاً بازداشت نبودید و آن شب برای آزاد کردن یکی از دوستان، با خود وثیقه ملکی برده بودید. کاملا مشخص است که افرادی که اینجور سوالات میپرسند، می پرسند بیمارند و قصد گیر انداختن ما را دارند!
فرض میکنیم واقعاً در بین حاضرین در جلسه، عده ای باشند که قصد دارند با سوالات شیطنت آمیز اعتبار شما را زیر سوال ببرند. اولین کاری که باید انجام دهید این است که این سوالات را که قاعدتاً در رابطه با موضوع سخنرانی شماست را پیش بینی کنید. یعنی در طول سخنرانی، برای این سوالات شیطنت آمیز پیشاپیش پاسخ آماده کنید و با جلو زدن از رقیب کاری کنید که او چیزی برای مطرح کردن نداشته باشد .
دوم اینکه قبل از شروع جلسه پرسش و پاسخ اعتراف کنید که در همه زمینه‌ها دانش فراگیر ندارید. و از آنها بخواهید فقط در حوزه‌هایی که تخصص دارید از شما سوال بپرسند. به این ترتیب اگر سوال شیطنت آمیزی طرح شد که میخواست دانش و اطلاعات شما را زیر سوال ببرد. شما پیشاپیش اعلام کرده‌اید که محدوده مجاز سوالات کجاست و سوالات خارج از محدوده جواب داده نمی شود.
نکته سوم همین که از حاضرین بخواهید قبل از طرح سوال خود را به طور کامل معرفی کنند. آنها باید نام کامل خود و شغل و اطلاعات مورد نیاز شما را ارائه دهند. معمولاً افرادی که سوالات شیطنت آمیز مطرح میکنند دوست دارند ناشناس به مانند. بالا رفتن اطلاعات شخصی شان، بسیاری از آنها به اساساً از طرح سوالات خصمانه پشیمان می شوند و سکوت می کنند.
البته این سه موردی که گفتیم تضمین نمی‌کند که سوالات خصمانه طرح نشوند، اما در عین حال کمک میکنند تا تعداد این سوالات به حداقل برسد.
پاسخ به سوالات خصمانه
اگر سوال خصمانه پرسیده شد، چگونه مقابله کنیم ؟!
وقتی کسی از شما یک سوال شیطنت آمیز می کند شبیه این است که به سمت شما یک بمب پرتاب کرده است. باید بلد باشید چه شکلی بمب را خنثی و در صورت امکان به سمت خودش پرتاب کنیم. برای اینکار ترفندهای زیرکانه زیادی وجود دارند از جمله اینکه:
- با سوال کننده همدردی کنید!
مثلا بگویید آقای فلانی من شما را دوست دارم و می‌دانم بابت فلان موضوع احساس خوبی ندارید. در واقع این سوالی که مطرح کردید به خاطر آن مشکلی است که دارید و من شما را درک می کنم و از دوستان هم می‌خواهم ایشان را درک نمایند.
مبتدی چه مکارانه بمب خنثی شد!
- بین خودتان و فرد سوال کننده یک وجه مشترک پیدا کنید.
اگر بتوانید بین خودتان و پرسشگر یک نقطه مشترک پیدا کنید و از آن نقطه پاسخ را شکل دهید برنده شده اید. مثلاً فرض کنید پرسشگر میپرسد: من دانشجو برای خرید غذای روزانه مشکل دارم چطور می توانم پول خرید اینترنت بپردازم و در آن دنبال اطلاعات بگردم! و شما باید بگویید: « پس قبول دارید که کاوش در اینترنت برای یافتن اطلاعات کارگشاست و مشکل در پرهزینه بودن دسترسی به اینترنت است.خوب می توانید از مراکز دانشگاهی یا کتابخانه‌ها که در آن ها اینترنت با قیمت بسیار کم و حتی رایگان به دانشجویان ارائه می‌شود استفاده کنید. »
پرسشگرانی که دشمن شما هستند
اگر هیچ نقطه مشترکی بین خودم و پرسشگر مخالف پیدا نکردم چه کنم؟
اگر نقطه مشترکی پیدا نکردید می توانید از جمله عمومی که همه سخنران ها این جور مواقع استفاده می کنند کمک بگیرید. یعنی بگویید :« خب حداقل قبول دارید که این موضوع نیاز به بحث و بررسی دارد ؟»
روش سوم مقابله با سوالات خصمانه این است که
- کلمات احساسی و گزنده سوال را حذف کنید و آن را به صورت خنثی در آورید.
مثلاً پرسشگر می پرسد:« وقتی همه همکاران دوروبر تنبل و تن پرور هستند و از کار کردن نفرت دارند، چگونه می توان پر شور و مثبت بود» و شما چه میکنید؟
سوال این جناب مخالف را اینجوری تکرار می کنم:« این دوستمان می‌گوید چطور میتوان در شرایط مختلف روحیه مثبت را حفظ کرد؟»
روش بعدی مقابله با سوالات مسئله دار این است که
- علمی و مستند و روشن صحبت کنید.
وقتی از روی آمار دقیق و بر اساس مستندات قابل اثبات حرف خود را بزنیم، افراد مخالف بهانه‌ای برای طرح سوالات خصمانه پیدا نمی‌کنند.
یعنی اگر بر اساس فرضیه و نظریه و عقیده شخصی خود، که قابل تردیدند و میتوان آنها را زیر سوال برد حرفی بزنم، قاعدتاً باید این احتمال را هم بدهم که فرد متخاصم از همین کانال و معبد به سمت من یک سوال بمبی پرتاب کند. پس اگر می‌خواهم با دست خودم به حریف فرصت طرح سوال خصمانه ندهم راهش این است که شفاف و مستند و قابل اثبات حرف بزنم.
روش بعدی مقابله با سوالات شیطنت آمیز این است که
- از سوال کننده بپرسید چرا این سوال را میپرسند؟
اینجا همان برداشتن بمب و پرتاب آن به سمت پرتاب کننده است! روشن است که با این روش مقام، سوال کننده جلوی جمع شرمنده می شود و در تله سوال خود می‌افتد.
روش دیگر که برای مقابله با سوالات شیطنت آمیز و خصمانه به کار میرود.
- قطع سوال نامربوط است
صریحاً پاسخ دهید که این سوال نامربوط است و ربطی به موضوع جلسه ندارد و سپس بدون بحث اضافی به سراغ سوال کننده بعدی برویم.
در واقع وقتی می گوئیم سخنران باید تا انتهای جلسه اقتدار و متانت و اعتماد به نفس خود را حفظ کند، برای این بود که در مواقع لازم بتواند از این اقتدار کمک بگیرد و اوضاع بحرانی را تحت کنترل خود قرار دهد.
منبع: کتاب آموزش فن بیان از استاد ارجمند؛ دکتر احمد حلت
دیدگاهتان را بنویسید